Любовь Кәримова «Стройэкспертиза. Татарстан Республикасы» журналына сөйләде. Ресурс-индекс методына күчү турында
2023 елның 25 февраленнән Россия Федерациясе субъектларының төзелешнең смета бәясен билгеләүнең ресурс-индекслы методына күчүе башланды. Татарстан өчен аның старты 2023 елның III кварталына билгеләнгән. Республика төзелеш тармагының бу яңалыгы нинди плюслар китерәчәк һәм безнең предприятиеләр өчен әлеге күчеш никадәр озак һәм катлаулы булырга мөмкин? Бу сорауларны бәя кую өлкәсендә профессионалга, «ТР УГЭЦ» ДАУ директоры урынбасары Любовь Кәримовага бирделәр.
— Любовь Алексеевна, яңа методка күчү турында карар кабул итү өчен нинди алшартлар бар иде? Авырттымы икәнни?
—Карар Россия Төзелеш министрлыгы тарафыннан кабул ителде. Күченү бер моментта түгел, ә этаплап - субъектларның аңа әзерлеге буенча узачак. Башта ресурс-индекс методына (РИМ), ә аннары инде ресурс методына тулы кыйммәтле. Бу төзелеш комплексы өчен тискәре нәтиҗәләргә китермәскә мөмкинлек бирәчәк. Карар төзелештә бәя кую системасын камилләштерү максатында кабул ителде, һәм аның өчен алшартлар җитди иде. Билгеле булганча, төзелеш ресурсларының бәясен мониторинглау процессы төзелешнең сметын формалаштыру өчен шактый кыенлыклар белән уза. Бу бәяләр булдыруның ресурс ысулына кыска вакытта күчү мөмкинлеген тудырды. Төп проблема - төзелеш ресурсларының бәяләре турында Федераль дәүләт мәгълүмат системасында (ФГИС ЦС) ресурс ысулы белән смета документларын төзү өчен җитәрлек җыелмаган мәгълүмат. Җитештерүчеләр һәм тәэмин итүчеләр системаны төзелеш материаллары белән тутырырга ашыкмады. Шулай булгач, чыннан да, «авырган» дип әйтергә мөмкин.
— Россиянең ун төбәге, шул исәптән Татарстанны да кертеп, РИМ га 2023 елның III кварталыннан күчәргә тиеш. Шул максат белән ниндидер әзерлек эшләре алып барылдымы?
— Әлбәттә. 2020 елның 10 декабрендә Марат Хөснуллин, Россия Хөкүмәте рәисе урынбасары итеп, РФ төзелеш тармагында бәяләр куюны камилләштерү буенча чаралар планы расланды. Аның 2.5 пункты нигезендә, РИМ га күчү бер үк вакытта ЦС ФДИСта урнаштырылган төзелеш ресурсларының агымдагы бәяләре, шулай ук төзелеш ресурсларына индекслар турында мәгълүмат белән тәэмин ителергә тиеш. ФГИС ның чиктәш бәяләрне формалаштыру өчен кирәкле мәгълүмат белән тулылануын арттыру өчен «Главгосэкспертиза России» ФАУ зур эш башкарган. Мәсәлән, бер төрле ресурслар төркемнәренә индексларны исәпләү өчен бәя төзүче төзелеш ресурслары номенклатурасы формалаштырылган, ФССЦ, ФСЭМ һәм КСР җыелмалары номенклатура өлешендә һәм төзелеш ресурсларының бәясе 2022 ел бәяләрендә актуальләштерелгән. Тәэмин итүчеләрдән, Россия Федерациясе субъектларыннан, дәүләт компанияләреннән һәм сәүдә мәйданчыкларыннан, шул исәптән күпләп сатучылардан бәяләр җыю өчен шартлар эшләнеп беткән. Һәм, ниһаять, 2022 елгы бәяләр дәрәҗәсендә федераль смета-норматив база булдырылды (ФСНБ-2022). Татарстан РИМ га инде 2023 елның III кварталында күчәргә планлаштыра. Бу процессны ТР Төзелеш министрлыгы җитәкли.
— Базисно-индекс методы белән чагыштырганда, әлеге яңа метод төзелеш катнашмасын төзегәндә нинди өстенлекләр бирә?
— Иске базисно-индекслы методның асылы объект күренеше яисә чыгымнар маддәләре буенча өч исәп-хисап индексын куллану буенча бер урланган фараз индексын кулланудан гыйбарәт, бу 2001 елдан ресурсларның тигез кыйммәтләнмәве аркасында исәп-хисапларда мөмкин булган ялгышлыкны саклый. 2022 ел дәрәҗәсендә, ФГИС ның яки бәяләрнең турыдан-туры бәяләрен куллануда ресурс-индекс методының асылы, ФГИС ның тулылануы арткан саен, төзелеш ресурсларының факттагы бәясе турындагы мәгълүматлар белән бәяләрнең артуы буенча төзелешнең смета бәясен билгеләүнең төгәллеген даими арттырып, бер төрле ресурс-индекслы ресурслар төркемнәренә индекслар белән 2022 ел дәрәҗәсендә. Ягъни РИМ объект төзелеше бәясен иң дөрес билгеләргә һәм подряд оешмасында барлыкка килә торган чыгымнарны чынбарлыкта чагылдырырга мөмкинлек бирә. Ул зурайтылган индексларны куллануга һәм каптөзелеш объектлары төрләре буенча чыгымнарның төрле структурасына бәйле хисапларда төгәлсезлекләрне бетерү исәбенә база-индекс методы белән чагыштырганда төгәлрәк.
— Озак сроклы перспективага күз салсак, тулаем алганда РИМ нәрсә алып килә?
— Нәтиҗә бертөрле уңай булачак. Беренчедән, ул төзелешнең смета бәясен билгеләүнең ресурс моделенә акрынлап күчүне тәэмин итәчәк. Моннан тыш, РИМ кертүнең тагын бер плюсын билгеләп үтмәдек - РФ субъектларының башкарма хакимияте органнары өчен төзелеш тармагындагы бәя сәясәтенә объектив йогынты ясау мөмкинлеге, чөнки РИМ, смета бәясен билгеләүнең төгәлрәк инструменты буларак, төзелешкә чыгымнарны оптимальләштерү өчен зур әһәмияткә ия.
— Илдә РИМ га күчү озак дәвам итәме?
— РФнең барлык субъектлары өчен ул 2023 елның IV кварталына кадәр тәмамланырга тиеш. Әйткәнебезчә, күчеш этаплап бара. Аңа әзер булган саен, субъектның башкарма хакимияте органнары Россия Дәүләт экспертизасына, төзелеш ресурсларының агымдагы бәясе турында хисап мәгълүматлары белән, төп документлар белән, чираттагы кварталга индексларны исәпләү турындагы тәкъдим белән мөрәҗәгать җибәрә. Моның өчен хокук нигезе РФ Хөкүмәтенең «Төзелеш ресурслары бәяләре мониторингы турында» 2016 елның 23 декабрендәге 1452 номерлы карарына үзгәрешләр кертү турында» 2022 елның 15 апрелендәге 666 номерлы карары булды. Аның нигезендә, төзелешнең смета бәясенең һәм төзелешнең смета бәясенең үзгәрү индекслары турында мәгълүмат бер үк төрле төзелеш ресурслары төркемнәре буенча квартал саен, 2023 елның I кварталыннан башлап урнаштырылырга тиеш, шул ук вакытта күрсәтелгән индекслар беренче тапкыр 20 нче кварталдан да соңга калмыйча урнаштырылырга тиеш.
— Бу күчеш чорында тармакта катнашучылар нинди кыенлыклар белән очрашырга мөмкин?
— ФГИС ЦС базасы белән нәтиҗәле эшләү өчен, ул җитештерүчеләр һәм тәэмин итүчеләр ресурсларының бәясе турында мәгълүмат белән тутырылырга тиеш. Шуңа күрә биредә төп проблема, мөгаен, материалларның бәясе буенча ФГИС тулылануының сүлпән динамикасы булырга мөмкин.
— Базаның Татарстан сегменты бүген ни дәрәҗәдә тулы?
— Әлегә, ФГИС сайты мәгълүматлары буенча, Татарстан Идел буе федераль округы буенча системаның тулылануы дәрәҗәсе буенча беренче урында тора. 2017 елда ук Ирек Әнвәр улы Фәйзуллин тарафыннан республика муниципаль берәмлекләренең төзелеш материаллары сәнәгате предприятиеләре белән эшли торган эшче төркем төзелде. Төзелеш ресурсларының смета бәяләрен формалаштыру өчен квартал саен актуаль мәгълүмат бирергә тиешле предприятиеләр исемлеге билгеләнде. Мәгълүмат системасында әлеге мәгълүматларны урнаштыруның махсус формасы эшләнде.
Әйткәнемчә, 2023 елның I кварталыннан башлап ФГИС ЦСка кирәкле мәгълүмат урнаштырылырга тиеш. Бу таләп РФ барлык субъектлары өчен дә бертөрле. Безнең республикада бу бурычны ТР Төзелеш министрлыгы һәм ТР Дәүләт экспертизасы үти. Ул ТР төзелеш, архитектура һәм торак-коммуналь хуҗалык министры Марат Айзатуллинның контролендә тора. Аның кушуы буенча, без тәэмин итүчеләр һәм җитештерүчеләр белән аңлату эшләре алып барабыз - аларга аларның мәгълүматларын ФГИС системасына ни өчен шулай кертергә кирәклеген җиткерәбез, аларга белешмәләрне корректлы урнаштыру өчен кирәкле документлар исемлеген юллыйбыз, күпләп сату белән тәэмин итүчеләр өчен мәгълүматны үзебез кертәбез.
Татарстан 2023 елның III квартылында РИМга кучергэ тели. Бу процессны тәнкыйтьли Минстрой РТ
— Базар катнашучыларыннан яңа методка ниндидер өстәмә тырышлык һәм чыгымнар таләп итәләрме? Мәсәлән, яңа ПО сатып алулар, кадрлар укыту, хисаплылык һәм документация күзлегеннән нинди дә булса яраклашуга өстәмә чыгымнар...
— РИМ га күчәргә безгә берни дә комачауламый. Мәсәлән, ФСНБ (Федераль смета-норматив база) ГЭСН (Дәүләт элемент смета нормалары) җыентыклары чыкты - 2022 һәм аларга биш өстәмә, Татарстан Республикасы буенча вәкилләр ресурслары бәяләре ФГИС ЦСта беркетелгән һәм Россия Төзелеш министрлыгына юлланган. Материаллар төркемнәренә индекслар Россия баш дәүләт экспертизасы тарафыннан исәпләнәчәк. Ресурс-индекс методы белән смета бәясен билгеләүне автоматлаштыру өчен программа комплексларының яңа версиясе чыгарылды. Кулланучылар программаның актуаль версиясен һәм «ФСНБ-2022» мәгълүматлар базасын автоматик режимда урнаштырырга мөмкин. Заказчылар һәм подрядчы оешмалар хезмәтләрен төзүдә бәяләр буенча белгечләр укыту семинарларда, вебинарларда һәм квалификация күтәрү курсларында «Главгосэкспертиза России» ФАУ һәм «ТР УГЭЦ» ДАУ планлы режимда уза. Барлык үзгәрешләргә әзерләнергә, практик куллануның иң катлаулы мәсьәләләрен ачыкларга аларга «УГЭЦ РТ» ДАУ укыту үзәге белгечләре ярдәм итә
— Тармакта катнашучылар арасындагы үзара мөнәсәбәтләрдә РИМга ниндидер үзгәрешләр һәм өстәмәләр күчүне таләп итәме?
— Республикада 2022 елның смета-норматив базасына күчкәндә, смета каптөзелеш объектларының яңа объектлары буенча ресурс-индекс методы төзеләчәк. Объектны проектлауга биремдә төзүче яки техник заказчы тарафыннан смета бәясен билгеләү методы күрсәтелергә тиеш - ресурс-индекслы. Димәк, проектлаучы тиешле ысул белән смета төзергә тиеш. Элек проектлауга йөкләмә расланган һәм проект-тикшерү эшләрен башкару турында шартнамә төзелгән, ул ресурс һәм базисно-индекс методы белән смета документларын эшләүне күздә тота торган объектлар өчен әлеге ысуллар кулланылачак. Экспертиза ясау процедурасында нойларга күчү ачыкланырмы, әллә ул элеккечә калырмы? - Юк, бу вакыйга экспертизаны узу процедурасында үзгәрешләр китереп чыгармаячак - аны оештыру һәм уздыру тәртибе, шул исәптән өлештә дә.
— Экспертиза ясау процедурасында яңа методка күчү аерылырмы яки ул элеккечә калачакмы?
— Юк, бу вакыйга экспертиза узу процедурасындагы үзгәрешләргә йогынты ясамаячак - аны оештыру һәм уздыру тәртибе, шул исәптән смета бәясенең дөреслеген тикшерү өлешендә дә, законнарда төгәл билгеләнгән.
«Стройэкспертиза» журналы. Татарстан Республикасы», № 3 (55), март 2023, 9 бит.