ТР Дәүләт экспертизасы Чистайда мәдәни мирас объектын реставрацияләячәкләрен хуплады
ТР Дәүләт экспертизасы «Рухи укуханә бина, XX гасыр башы» мәдәни мирас объектының ремонт-реставрация эшләренә проект-смета документациясен карады. Бина Чистай шәһәрендә, Бебель урамында, 121 йортта урнашкан.
Революциягә кадәрге Россиядә дини укуханә руханилар гаиләсеннән малайлар өчен каралган сословие уку йортларын тәшкил иткән. Укуханәгә инде грамотага ия булган малайлар керә, укыту чоры үзе 5-6 ел тәшкил итә.
Казан губернасында озак вакыт мондый уку йортлары булмаган, озак вакыт дәвамында Казан руханилар семинариясендә әзерлек сыйныфлары гына яшәгән. Әмма 1829 елда берьюлы өч укуханә - Свияжск (соңрак Казанга күчерелгән), Чебаксар һәм Чистайда ачылды.
Чистай ир-ат рухи укуханәсе Изге патшабикә Елена исеменә йорт чиркәве белән өч катлы бинасы Казаннан архитектор Лев Казимирович Хрщонович проекты буенча 1891-1895 елларда төзелгән.
Эклектик корылма кыяфәтендә архитектор псевдоруслар, классицистик һәм псевдоготик элементларны файдаланган. Төзелешне җирле сәүдәгәрләр финанслаган - абыйлы-энеле Григорий һәм Никита Чукашевлар.
Лев Казимирович - Минск архитекторы Казимир Мельхиорович улы Хрщонович. Төзелеш укуханәсен тәмамлаганнан соң, күп еллар үзен архитектура эшенә багышлады, Казан университеты каршындагы Археология, тарих һәм этнография җәмгыятенең актив әгъзасы булды.
Архитекторның күренекле эшләре арасында - Лютеран чиркәве (Маркс ур., 26), Крупенников йорты (Горький ур., 23), Александр Чемезов байлыгы комплексы (хәзер - театр училищесы, Гоголь ур., 2), Александринский приют бинасы (хәзер - Галимнәр йорты, Бутлеров ур., 30), Никольск чиркәве (Мамадыш районы Никифорово авылы), Бактериология институты бинасы (Б.Красная ур., 67), сукырлар өчен Казан училищесы бинасы (проектлаштырды) (Н.Ершов ур., 3). Моннан башка, Лев Хрщоновичның эшчәнлеге Казан шәһәре планының яңа вариантларын эшләүдә, канализация, электр челтәрләрен проектлауда зур роль уйнады.
Совет хакимияте елларында Чистайда дини укуханә бинасында Укытучылар институты һәм «Восток» КДТУ филиалы эшләде. 1941-1970 елларда Икенче Мәскәү сәгать заводының механик цехы урнашкан, хәзер элеккеге рухи укуханәдә «1 нче гимназия» урнашкан.
Мәдәни мирас объектын саклап калу максатларында бинада ремонт-реставрацияләү эшләре планлаштырылган. Аерым алганда, штукатур фасадларны ремонтлау һәм реставрацияләү, шул исәптән архитектур декорны да кертеп, су белән тәэмин итү һәм канализациянең эчке системасын төзекләндерү, шулай ук биналарның гомумтөзелеш эшләре башкарылачак (идәннәр, түшәмнәр, стеналар). Реставрация кысаларында эшләр бинаның тәрәзә блокларын, бинаның тышкы ишек блокларын, декоратив капка һәм ишек өслекләрен торгызу белән бәйле булачак.
Застройщик: Татарстан Республикасы Чистай муниципаль районының «1 нче гимназия» муниципаль бюджет гомуми белем бирү учреждениесе.
Техник заказчыгы: «Татарстан Республикасы Главстрой».
Татарстан Республикасы Дәүләт экспертизасы ремонт-реставрация эшләренә проект-смета документациясен карады һәм мәдәни мирас объектын саклау эшләренең смета бәясен билгеләүнең дөреслеген раслады.